Als fotograaf krijg je er automatisch mee te maken: auteursrecht. Maar hoe zit het daar nou precies mee? Mag je iedereen zomaar op de foto zetten? Hebben logo’s nut? Wat moet je doen als iemand jouw foto heeft gebruikt zonder naamsvermelding? Wat mag er wel, wat mag er niet? Ik ga het allemaal voor je op een rijtje zetten vandaag. Misschien een beetje saai, maar wél heel nuttig.
Wat is auteursrecht?
Auteursrecht is het recht wat jij over je eigen gemaakte werk hebt. Over het algemeen krijg je automatisch auteursrecht op al je foto’s.
Huh, niet altijd dus?
Nope. Je werk moet aan een aantal voorwaarden voldoen om recht te hebben op auteursrecht.
Je foto moet origineel zijn tot op zekere hoogte. Als jij een foto maakt van De Nachtwacht en deze perfect uitsnijd dat alleen het schilderij in beeld is, krijg je hier geen auteursrecht op. Hij ziet er namelijk exact hetzelfde uit als de nachtwacht zelf. Niet origineel dus!
Wanneer ik een standaard voorwerp tegen een witte achtergrond fotografeer, krijg ik waarschijnlijk ook geen auteursrecht. Dat is weinig origineel, en de webwinkel waar dat product van is heeft waarschijnlijk dezelfde foto. Het kán wel, als ik het voorwerp op een originele manier vast leg tegen de witte achtergrond.
Neem ik het product mee naar buiten, dan maak ik de foto unieker en heb ik automatisch wél auteursrechten op het eindresultaat.
Wie krijgt auteursrecht bij een opdracht?
Auteursrechten zijn dus voor de maker. Maar wat als je een foto maakt in opdracht van iemand anders. Wie heeft er dan de rechten?
Opdrachtgever
Bij een opdrachtgever wordt jij waarschijnlijk ingehuurd als ZZP’er. Je werkt in principe voor jezelf, maar in opdracht van een ander. Het zijn nog steeds jouw eigen foto’s die je verkoopt, en jij hebt dus auteursrecht.
Werkgever
Werk je in loondienst bij een werkgever, dan maak je foto’s in opdracht van je werkgever, of een klant van je werkgever. Dan ligt het auteursrecht bij de werkgever. Dit kan haast niet anders, omdat de werkgever anders alle foto’s kwijt is wanneer jij ontslag zou nemen.
Wat heb je aan auteursrecht?
Auteursrecht betekent dat jij mag bepalen wat er met jouw foto gebeurt. Jij moet toestemming geven om je foto bijvoorbeeld in een tijdschrift geplaatst te zien.
Ook foto’s die je op sociale media plaatst zijn nog steeds beschermd door je auteursrecht. Op Facebook, Twitter en Instagram mogen foto’s onbeperkt gedeeld worden en zelfs door Facebook gebruikt worden in advertenties, omdat zij een licentie van je vragen in de voorwaarden.
Maar let op: ze vragen een licentie, geen overdracht van auteursrechten.
De foto’s mogen daarom nog steeds niet van sociale media af worden gehaald en gebruikt worden in bijvoorbeeld een tijdschrift, krant, of andere website om geld mee te verdienen.
Het auteursrecht geldt tot 70 jaar na je dood. Na die 70 jaar mag iedereen doen met de foto’s wat zij willen.
Persoonlijkheidsrecht
Als fotograaf heb je naast auteursrechten nog een recht, namelijk persoonlijkheidsrechten. Dit betekent dat als iemand anders zegt dat hij jouw foto heeft gemaakt of jouw foto bewerkt, dat jij hier bezwaar tegen kunt maken.
Mag ik foto’s van anderen gebruiken?
Als de auteursrechthebbende zelf bepaalt wat er met zijn/haar foto gebeurt, mag je dan wel beelden die niet van jou zijn op je eigen website gebruiken?
Ja, dit mag. Maar je moet je wel aan bepaalde voorwaarden houden.
- Het beeld stond al openbaar (dus op internet)
- De naam van de maker en de bron wordt vermeld bij het gebruik
- Het beeld mag niet bewerkt worden
- De foto’s zijn een toevoeging voor het verhaal
Nu is dit wel een beetje een grijs gebied, dus je moet blijven opletten. Meestal gaat het goed, maar hou er altijd rekening mee dat iemand bezwaar kan maken.
Gebruik liever afbeeldingen van een stock foto website, die zijn er echt voor gemaakt om te gebruiken op jouw website. Dan weet je dat je altijd goed zit.
Inbreuk van auteursrechten
Een inbreuk van auteursrechten komt oneindig vaak voor. Vaak onschuldig, zoals scholieren die plaatjes van Google in hun verslagen zetten. Maar ook minder onschuldig, zoals blogs of websites die foto’s van Google of andere bronnen plukken en gebruiken. Vrijwel iedereen weet inmiddels dat dat eigenlijk niet mag, maar het wordt nog iedere dag gedaan onder het mom van ‘komt niemand achter’.
Toch wordt het risico steeds groter. Meer en meer fotografen stappen bij zo’n overtreding naar de rechter, en winnen de zaak.
Er worden ook nog veel logo’s van foto’s af gehaald. Ook dat is een overtreding, maar dan niet omdat het logo verwijderd is. Het is een overtreding omdat de foto bewerkt is. Dit valt onder het persoonlijkheidsrecht.
Een logo is een copyright, en daar zijn in Nederland geen rechten aan verbonden. Een logo is dus helemaal niet officieel, en geeft je foto geen andere rechten. Het dient enkel en alleen voor reclame.
Portretrecht
Mensen die op jouw foto staan als model hebben óók weer een recht, namelijk het portretrecht. Dit recht geldt als iemand herkenbaar in beeld is gebracht. Het portretrecht verschilt een beetje per situatie.
De foto is in opdracht van het model gemaakt
De meeste fotografen hebben te maken met betalende klanten. Dan heeft het model dus de opdracht gegeven om de foto te maken. Het model moet dan toestemming geven aan de fotograaf voor publicatie.
Ook al heb je als fotograaf auteursrecht, je mag deze foto’s dus niet zomaar op Facebook gooien. De meeste fotografen hebben daarom in hun voorwaarden staan dat alles online geplaatst mag worden, omdat het lastig is dit telkens opnieuw te bespreken. Algemene voorwaarden zijn dus heel belangrijk!
Is de persoon hiermee akkoord gegaan, heeft hij/zij dus automatisch toestemming gegeven. Weer even een reminder voor ons allen om die algemene voorwaarden weer telkens netjes mee te gaan sturen (ook voor mezelf, oeps)!
De persoon op de foto mag de foto gebruiken voor beperkte non-commerciele publicatie zonder dit jou als fotograaf te vragen, zolang de naam van de fotograaf erbij wordt gemeld. De foto mag dus wel op Facebook worden geplaatst, maar als je logo eraf is gesneden en je naam is nergens vermeld, kun je als fotograaf bezwaar maken.
Word je als model of fotograaf benaderd door een tijdschrift voor een plaatsing, moeten model én fotograaf toestemming geven.
De foto is niet in opdracht van het model gemaakt
Je kunt ook mensen op de foto zetten zonder opdracht. Bijvoorbeeld bij straatfotografie. Deze foto’s mogen vrij gepubliceerd worden, behalve als de persoon op de foto belang heeft om niet op de foto te willen.
Wanneer dit precies zo is staat niet vast gelegd, maar een hoop kun je zelf al bedenken. Stelletjes kun je bijvoorbeeld beter niet op de foto zetten. Je weet nooit of dat echt iemands partner is waarmee hij zit te friemelen. Ook mensen die iets kopen (iemand die wiet koopt of een seksshop binnen gaat), mensen op het strand in badkleding, of mensen op bepaalde locaties als de Wallen bijvoorbeeld.
Of het echt een redelijk belang is beslist de rechter. Je mag dus gewoon op straat foto’s maken van mensen en deze tentoonstellen zonder dat zij het weten. Raar, maar waar. Deze aardige meneer hieronder staat dus zonder dat hij het weet volkomen legaal op mijn blog te shinen.
Meer weten?
Zo, dit waren de basics. Er is nog véél meer informatie beschikbaar over dit onderwerp. Wil je meer weten of zit je met een situatie waar je advies over nodig hebt? Dan is Charlotte Meindersma de persoon bij wie je moet zijn. Zij schreef onder andere het Wetboek voor Bloggers en weet alles over auteursrechten.
